Werken met NAH: Begrip, zorg en betrokkenheid
Voor zorgmedewerkers is het essentieel om mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) goed te begrijpen. Hier lees je over wat NAH is, wat de oorzaken zijn, wat de gevolgen kunnen zijn voor de patiënt en diens omgeving, en wat belangrijk is in de dagelijkse zorg.
Wat is NAH?
NAH staat voor Niet Aangeboren Hersenletsel. Dit betekent dat er sprake is van hersenletsel dat op latere leeftijd is ontstaan, dus na de geboorte. Het is een verzamelnaam voor alle vormen van hersenletsel die niet congenitaal zijn, dus die iemand oploopt gedurende het leven. NAH kan ontstaan door een ongeluk, maar ook door zuurstofgebrek bij de geboorte. NAH kan op elke leeftijd optreden, maar komt het meest voor bij mensen tussen de 18 en 65 jaar.
De impact van NAH is vaak groot. Aangezien de hersenen het centrale regelcentrum zijn van het lichaam, kunnen zelfs kleine beschadigingen grote gevolgen hebben voor denken, voelen en functioneren. NAH wordt dan ook vaak een “onzichtbare handicap” genoemd, omdat veel klachten voor de buitenwereld niet direct zichtbaar zijn.
Wat zijn de oorzaken van NAH?
NAH kent diverse oorzaken. Deze worden meestal onderverdeeld in twee categorieën:
Traumatisch hersenletsel – Dit letsel ontstaat als gevolg van een externe oorzaak, bijvoorbeeld: een verkeersongeval of een val of klap op het hoofd.
Niet-traumatisch hersenletsel – Hierbij is sprake van een interne oorzaak voor het letsel, zoals een herseninfarct of hersenbloeding (CVA)
De gevolgen van het letsel hangen sterk af van de plek in de hersenen die beschadigd is, de ernst van het letsel en hoe snel er medische hulp is verleend.
Wat zijn de gevolgen voor de patiënt?
De gevolgen van NAH zijn zeer divers en vaak ingrijpend. Ze kunnen grofweg worden onderverdeeld in drie domeinen:
- Cognitieve gevolgen – bijvoorbeeld geheugenproblemen of een verminderd probleemoplossend vermogen.
- Lichamelijke gevolgen – zoals verlamming of verlies van balans en coördinatie.
- Psychosociale en emotionele gevolgen – Prikkelbaarheid of agressie komen veelal voor, maar ook depressieve klachten of angst.
Deze gevolgen maken het dagelijks functioneren vaak moeilijk en kunnen leiden tot verlies van werk, relaties of zelfstandigheid. Veel mensen met NAH ervaren verlies op meerdere levensdomeinen tegelijk, wat het verwerken van het letsel extra zwaar maakt.
Wat zijn de gevolgen voor de omgeving?
Ook voor naasten en mantelzorgers heeft NAH grote impact. Partners, kinderen, ouders of vrienden krijgen ineens te maken met een persoon die vaak niet meer helemaal dezelfde is. Dit kan leiden tot rouw, overbelasting en gevoelens van machteloosheid. Rolverandering: de partner wordt verzorger of chronische stress bij mantelzorgers zijn veel voorkomende gevolgen voor de omgeving.
Goede ondersteuning van de omgeving is cruciaal, zeker omdat een stabiele thuissituatie herstel kan bevorderen.
Wat is belangrijk in de zorg voor mensen met NAH?
Zorgmedewerkers spelen een sleutelrol in het leven van mensen met NAH. De juiste benadering kan het verschil maken in kwaliteit van leven. Belangrijke aandachtspunten zijn:
- Begrip en geduld
Veel cliënten met NAH zijn beperkt in wat ze kunnen, maar dat is niet altijd zichtbaar. Geduld en begrip voor hun tempo, vergeetachtigheid of emotionele schommelingen is essentieel.
- Structuur bieden
Mensen met NAH hebben vaak moeite met plannen en overzicht. Vaste routines, duidelijke communicatie en herhaling helpen bij het vasthouden van informatie en het verminderen van stress.
- Individuele benadering
NAH is geen ‘one size fits all’. Elke cliënt is anders. Ga samen met de cliënt en diens netwerk op zoek naar wat wél werkt en wat past bij zijn of haar mogelijkheden en wensen.
- Samenwerking met de omgeving
Betrek de familie of mantelzorger in de zorg en informeer hen over wat NAH inhoudt. Regelmatige afstemming voorkomt misverstanden en overbelasting.
- Omgaan met onzichtbare klachten
Mentale vermoeidheid, overprikkeling en stemmingswisselingen zijn vaak niet direct zichtbaar, maar wel zeer belastend voor de cliënt. Houd hier rekening mee bij het plannen van activiteiten of gesprekken.
- Zelfregie stimuleren
Waar mogelijk is het belangrijk om de cliënt regie te laten houden over het eigen leven. Stimuleer zelfstandigheid en eigen keuzes, ook als die anders zijn dan voor
Tot slot: waarom werken met mensen met NAH bijzonder is
Werken met mensen met NAH vraagt geduld, betrokkenheid en een goed inzicht in de onzichtbare gevolgen van hersenletsel. Tegelijkertijd is het werk zeer waardevol. Je kunt een wezenlijk verschil maken in het leven van iemand die opnieuw leert omgaan met wie hij of zij is geworden.
Meer weten of interesse in werken met mensen met NAH?
Heb je interesse in het werken met deze doelgroep, of wil je meer weten over hoe je jouw zorg kunt afstemmen op mensen met NAH? Stuur gerust een berichtje voor informatie en vacatures bij 3×3 Anders voor de doelgroep NAH.
Bronnen en meer informatie over NAH:
- Hersenstichting: www.hersenstichting.nl
- Vilans Kennisplein Zorg voor Beter: www.zorgvoorbeter.nl
- NAH Kennisnetwerk Nederland: www.nahkennisnetwerk.nl
- Breinlijn (adviesplatform voor NAH): www.breinlijn.nl
- Stichting hersenletsel-uitleg: www.hersenletsel-uitleg.nl
Onderstaand filmpje van de hersenstichting laat zien hoe leven met hersenletsel voelt.
